ĐỀ THI THỬ
QUỐC GIA THPT
MÔN: NGỮ VĂN KHỐI 12
Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát
đề
Đọc bài thơ sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
VIẾT CHO CON
Bây giờ con ở đây
từng khóm lá xanh đang lặng lẽ nép trong vườn
bàn chân con chưa để dấu muôn nơi
những cánh hoa tay con chưa chạm tới
trong mắt con trời xanh yên ả
những đám mây như gấu trắng bồng bềnh.
Bây giờ con ở đây
khi những cánh rừng già châu Phi bốc cháy
voi chạy về châu Âu chết cóng giữa mùa đông
khi hàng triệu con chim rời xứ lạnh bay về xứ nóng
kiệt sức rồi phải lao xuống biển sâu.
Hôm nay con học đi
ông hàng xóm chống gậy ra vườn lê từng bước nặng nề
hôm nay con học nói
bà hàng xóm thều thào với chồng về một miền quê thời tuổi trẻ.
Mai ngày con lớn lên
bố không biết những điều con sẽ nghĩ
bố không biết những con voi còn chết cóng phía trời xa
bố không biết những đàn chim còn bay về xứ nóng?...
bố chỉ mong trái tim con đừng bao giờ lạc lõng
trước mọi vui buồn bất hạnh của thời con.
từng khóm lá xanh đang lặng lẽ nép trong vườn
bàn chân con chưa để dấu muôn nơi
những cánh hoa tay con chưa chạm tới
trong mắt con trời xanh yên ả
những đám mây như gấu trắng bồng bềnh.
Bây giờ con ở đây
khi những cánh rừng già châu Phi bốc cháy
voi chạy về châu Âu chết cóng giữa mùa đông
khi hàng triệu con chim rời xứ lạnh bay về xứ nóng
kiệt sức rồi phải lao xuống biển sâu.
Hôm nay con học đi
ông hàng xóm chống gậy ra vườn lê từng bước nặng nề
hôm nay con học nói
bà hàng xóm thều thào với chồng về một miền quê thời tuổi trẻ.
Mai ngày con lớn lên
bố không biết những điều con sẽ nghĩ
bố không biết những con voi còn chết cóng phía trời xa
bố không biết những đàn chim còn bay về xứ nóng?...
bố chỉ mong trái tim con đừng bao giờ lạc lõng
trước mọi vui buồn bất hạnh của thời con.
2-1988
Trương
Đăng Dung
Câu 1. Xác định thể thơ của văn bản?
Câu 2. Chỉ ra và nêu hiệu quả
nghệ thuật biện pháp tu từ trong hai câu thơ:
trong mắt con trời xanh yên ả
những đám mây như gấu trắng bồng bềnh.
những đám mây như gấu trắng bồng bềnh.
Câu 3. Cấu trúc sóng đôi trong
những câu thơ sau có ý nghĩa gì?
Hôm nay con học đi
ông hàng xóm chống gậy ra vườn lê từng bước nặng nề
hôm nay con học nói
bà hàng xóm thều thào với chồng về một miền quê thời tuổi trẻ.
ông hàng xóm chống gậy ra vườn lê từng bước nặng nề
hôm nay con học nói
bà hàng xóm thều thào với chồng về một miền quê thời tuổi trẻ.
Câu 4. Qua bài thơ, anh/ chị hiểu gì về tâm hồn tác giả?
Phần II. Làm văn (7,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm):
Từ phần Đọc hiểu, anh/chị hãy
viết đoạn văn (khoảng 200 từ) bày tỏ suy nghĩ của bản thân về hai câu kết của
bài thơ:bố chỉ mong trái tim con đừng bao
giờ lạc lõng/
trước mọi vui buồn bất hạnh của thời con.
trước mọi vui buồn bất hạnh của thời con.
Câu 2. (5,0 điểm)
Phân tích hình
tượng Đất Nước trong đoạn thơ sau:
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao
thần thoại
Dạy anh biết " yêu em từ thuở trong nôi"
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ dài lâu
Ôi những dòng sông bắt nước từ lâu
Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi”.
Dạy anh biết " yêu em từ thuở trong nôi"
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ dài lâu
Ôi những dòng sông bắt nước từ lâu
Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi”.
( Trích trường ca Mặt đường khát vọng, Nguyễn Khoa
Điềm)
-HẾT-
HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI
Phần
|
Câu/Ý
|
Nội dung
|
Điểm
|
I
|
|
Đọc
hiểu
|
3.0
|
|
1
|
Thể thơ tự do
|
0.5
|
|
2
|
Chỉ ra và
nêu hiệu quả nghệ thuật biện pháp tu từ trong hai câu thơ:
trong mắt con trời
xanh yên ả
những đám mây như gấu trắng bồng bềnh.
- Biện pháp tu từ so sánh: đám
mây như gấu trắng..
- Hiệu
quả nghệ thuật: gợi hình ảnh cụ thể khi miêu tả đám mây trên bầu trời. Qua đó,
tác giả thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên cũng là vẻ đẹp tâm hồn trong sáng của thế
giới tuổi thơ.
|
0.5
|
|
3
|
Cấu trúc sóng đôi trong những câu thơ có ý nghĩa tương phản: sự
bắt đầu mới mẻ ( con học đi, con học nói)-
sự kết thúc già nua (ông hàng xóm chống
gậy ra vườn lê từng bước nặng nề/bà hàng xóm thều
thào với chồng về một miền quê thời tuổi trẻ). Sự đối lập mở ra hành trình của đời người, đọng lại những suy tư sâu lắng
về quy luật cuộc sống.
|
1.00
|
|
4
|
Tác giả là người nhạy cảm trước sự
thay đổi của cuộc đời, giàu lòng yêu thương con người và luôn suy tư, trăn trở
trước quy luật của cuộc sống.
|
1.00
|
II
|
|
Làm
văn
|
|
|
1
|
Từ phần Đọc hiểu, anh/chị hãy viết đoạn văn (khoảng 200
từ) bày tỏ suy nghĩ của bản thân về câu kết của bài thơ..
|
2.0
|
a. Đảm bảo cấu trúc đoạn văn nghị luận 200 chữ
Có đủ các phần mở đoạn, phát triển đoạn,
kết đoạn. Mở đoạn nêu được vấn đề, phát triển đoạn triển khai được vấn đề, kết
đoạn kết luận được vấn đề.
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận về
một tư tưởng đạo lí: Thái độ sống đúng đắn trong cuộc đời.
|
0.25
0.25
|
||
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các
luận điểm; vận dụng tốt các thao tác lập luận; các phương thức biểu đạt, nhất
là nghị luận; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng; rút ra bài học nhận
thức và hành động. Cụ thể:
- Câu mở đoạn: Dẫn
ý liên quan từ bài thơ Viết cho con
thể hiện trong phần Đọc hiểu để nêu vấn đề cần nghị luận: trái tim đừng lạc lõng trước vui buồn bất
hạnh ở cuộc đời.
- Các câu phát
triển đoạn:
+ Giải thích:
++ trái tim là hình ảnh biểu
tượng cho tình cảm, thái độ của con người trước thiên nhiên, cuộc sống, xã hội. Lạc lõng là từ láy diễn tả tình trạng
con người không hoà hợp được với xung quanh, với mọi người. Vui buồn bất hạnh là trạng thái tâm lí, những biểu hiện tâm
trạng, cảm xúc trước cuộc đời của con người.
++ Ý của 2 câu thơ: Người bố khuyên
con thể hiện tình cảm chân thực của mình trong cuộc sống vô cùng phong phú,
nghịch lí.
+ Phân tích, chứng minh: Tại sao người bố có cảm xúc và suy nghĩ khi
viết cho con: trái tim đừng lạc lõng
trước vui buồn bất hạnh?
++ Cuộc sống của con người tồn tại ở
hai dạng thể chất và tinh thần. Một cuộc sống có ý nghĩa phải là sự hài hoà
giữa hai trạng thái trên. Một cuộc sống tinh thần đầy đủ đúng nghĩa là phải
được thoả mãn đầy đủ về mặt tâm hồn. Nghĩa là phải biết rung động trước cuộc
đời, biết yêu và biết ghét, yêu cái đẹp và ghét những cái xấu xa; không để
tâm hồn chai sạn, vô cảm trước mọi nỗi buồn vui của cuộc đời.
++ Nếu để trái tim lạc lõng trước
vui buồn bất hạnh thì con người trở nên vô cảm, sống ích kỉ, chẳng khác gì tự
đào hố chôn mình.
+ Bình luận mở rộng: phê phán một bộ phận
giới trẻ sống thờ ơ, lạc lõng với chính mình, trở thành gánh nặng cho gia đình,
xã hội; ca ngợi những người sống vì mọi người, yêu ghét rõ ràng, biết đấu
tranh với chính mình để giữ vững nhân cách.
|
1.00
|
||
- Câu kết đoạn: đưa ra bài
học nhận thức và hành động phù hợp: sống là chính mình; sống vị tha, độ lượng,
nhận hậu; sống vì mọi người…
|
|
||
d. Sáng tạo
Có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về
vấn đề nghị luận.
|
0,25
|
||
e. Chính tả, dùng từ, đặt câu
Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu.
|
0,25
|
||
|
2
|
Phân tích hình tượng Đất Nước trong đoạn
thơ …
|
5,0
|
1. Đảm
bảo cấu trúc bài nghị luận về một hình tượng trong một đoạn thơ.
Có đủ các phần mở bài, thân bài,
kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết
luận được vấn đề.
|
(0,25)
|
||
2. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận
Hình tượng Đất Nước
trong đoạn thơ …
|
(0,25)
|
||
3. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận
điểm; thể hiện sự cảm nhận sâu sắc và vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết
hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng. Cụ thể:
a/ Mở bài: (0,25)
- Nguyễn Khoa Điềm là thế hệ nhà thơ trẻ thời đánh Mĩ,
có nhiều đóng góp cho nền thơ ca hiện đại Việt Nam;
- Đất Nước là chương thứ V của trường ca Mặt đường khát
vọng của Nguyễn Khoa Điềm. Tư tưởng chủ đạo của chương V là tư tưởng “Đất Nước
của Nhân dân”
- Đoạn thơ thể hiện hình tượng Đất Nước..
b/ Thân bài:
- Khái quát trường ca, chương V và đoạn thơ (về hoàn cảnh
sáng tác, xuất xứ, cảm hứng…)(0,25)
-Phân tích hình tượng Đất Nước trong đoạn thơ:(2,75 điểm)
+ Đất nước được làm
nên từ tâm hồn dân tộc Việt Nam:
++Đoạn thơ
“Đất Nước của Nhân dân... trăm dáng sông xuôi" được coi là điểm hội tụ của
cảm xúc và cũng là tư tưởng trung tâm của đoạn thơ: Đất nước là sự hội tụ của
những giá trị.muôn đời bền vững, là chiều sâu văn hoá, là thế giới tình cảm
mênh mông của nhân dân, của ca dao, cổ tích.
++ Câu thơ “Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại” có cấu tạo
như một đẳng thức trong đó mỗi vế đều được bắt đầu bằng đại
lượng Đất Nước và kết thúc bằng đại lượng Nhân dân và ca dao, thần thoại. Tạo nên mối quan hệ có tính sở hữu giữa những
đại lượng này là từ của. Bằng cách
thiết lập mối quan hệ sở hữu ấy, Nguyễn Khoa Điềm đã cho người đọc một định
nghĩa về đất nước mà nhìn ở góc độ nào cũng thấy hồn vía nhân dân, cũng thấy
thấm đẫm chất ca dao, cổ tích. Đất nước hoài thai từ nhân dân, đất nước lung
linh thơ mộng nhưng cũng đầy mạnh mẽ quyết liệt bởi sự hoá thân, nhập hồn của
nhân dân vào đất nước. Và tâm hồn, cuộc sống nhân dân lại được tìm thấy trong
ca dao, thần thoại. Một cách định nghĩa về đất nước ngắn gọn, giản dị mà độc
đáo. Chất liệu văn hoá dân gian vừa bao bọc tính triết lí- chính luận của
khái niệm đồng thời mở cho đoạn thơ một thế giới nghệ thuật - thế giới đời sống
tâm hồn của nhân dân.
++ Mỗi câu ca
là một câu chuyện tình nhỏ bé, riêng tư. Và khi neo đậu vào trang thơ Nguyễn
Khoa Điềm bỗng hoá thành vẻ đẹp tâm hồn của dân tộc Việt Nam - đắm say trong
tình yêu: “Dạy anh biết
yêu em từ thuở trong nôi".Tình yêu đất nước bền vững thường bắt đầu từ
tình yêu nhỏ bé, rất riêng tư cá nhân như vậy.
++Dân tộc ấy, đất nước ấy không chỉ yêu say đắm mà còn sống đầy nghĩa tình:
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội. Câu thơ có tính gợi nhiều hơn kể. Nó làm ta
nhớ tới nghĩa thuỷ chung của những con người trong truyện cổ tích Trầu cau
hay ca dao xưa “Cầm vàng mà lội qua sông…”
++Vẻ đẹp đầy
chất thơ của tâm hồn yêu nồng nàn, thuỷ chung rất mực ấy đã hun đúc lên một đất
nước anh hùng, kiên cường: Biết trồng
tre đợi ngày thành gậy/ Đi trả thù mà không sợ dài lâu. Hai khía cạnh tưởng
chừng tương phản mà lại thống nhất hài hoà: vẻ đẹp thơ mộng, dịu hiền của một
đời sống tinh thần phong phú và vẻ đẹp anh dũng quật khởi trong đấu
tranh. Thực ra biểu tượng cây tre cũng
đã từng xuất hiện ngay trong phần mở đầu và những phần tiếp theo của đoạn
trích (Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc ; Gót ngựa của
Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại). Hiệu quả của cách điệp lại tứ thơ
ở những vị trí khác nhau đã tạo ra mạch ngầm về lịch sử chống giặc ngoại xâm
thao thiết chảy ngay trong chính đòi sống hằng ngày của nhân dân, ngân vang
trong ca dao, thần thoại. Đến câu thơ này, truyền thống ấy được khơi sâu hơn
bởi đức tin “Đi trả thù mà không sợ dài lâu”. Vì thế hình ảnh cây tre không chỉ
là biểu tượng của lòng yêu nuớc mà còn là biểu tượng cho sự tích tụ sức mạnh
của lòng yêu nước.
+ Đất nước được làm
nên từ vẻ đẹp lung linh của sông nước(4 câu thơ cuối)
++Trong
dòng suy tưởng của nhà thơ, đất nước là sự hoá thân của nguồn mạch tuôn chảy
dạt dào từ muôn dòng sông bất tận, từ núi non, ruộng đồng bờ bãi dồn tụ về với
biển lớn của tình yêu đất nước. Câu thơ mang ý nghĩa của câu hỏi tu từ “Ôi những
dòng sông bắt nước từ đâu” trở thành khúc dạo đầu lắng nhẹ, thiết tha cho một
câu chuyện kể về tiếng nước, tiếng hát được lưu giữ trên những dòng sông: “Mà
khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát". Từ miền sơn thượng với bao
thác ghềnh hiểm trở đến những dòng sông uốn mình ôm dải đồng bằng phì nhiêu,
dọc theo hệ thống sông ngòi chằng chịt, nơi cửa sông hay ngoài khơi xa sóng
to gió cả đâu đâu cũng vang vọng những giọng hò.
++Không chỉ
là tiếng lòng, sông nước còn là nhịp đời, nhịp sống cần lao đầy tự tin, hào sảng.
Nhịp điệu câu chuyện kể về những dòng sông dâng dần lên theo điệu hát, theo
người chèo đò kéo thuyền vượt thác để cuối cùng tuôn chảy dào dạt như vô vàn
dòng sông rộng lớn trong không gian mênh mông (Gợi trăm màu trên trăm dáng
sông xuôi). Vì được hoá thân từ những câu dân ca sông
nước mà đất nước trở nên có một tâm hồn thơ mộng, hay chính tâm hồn thơ-giàu
chất thơ của dân tộc đã hoà nhập soi bóng cùng vẻ đẹp của nủi sông mà rất nên
thơ. Nhuộm dòng sông bằng điệu hát, tiếng lòng : “Hỡi sông Hồng tiếng hát bốn
nghìn năm - Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng ?” (Chế Lan Viên); gắn bó với
dòng sông bằng tình yêu và trách nhiệm : “Cho con xin nắm đất nồng - Chắn đê
giữ nước sông Hồng đang lên” (Thu Bồn) cũng là một cách để các nhà thơ cùng
thời với Nguyễn Khoa Điềm bày tỏ tình yêu của mình trước vẻ đẹp trường tồn của
Tổ quốc.
- Đánh giá chung: (0,5)
++Đoạn thơ nói riêng và chương V nói chung là minh chứng
cho sự thành công của thơ Nguyễn Khoa Điềm trong việc thể hiện hình tượng Đất Nước: Đất nước được làm nên
từ tâm hồn dân tộc Việt Nam, trong đó chính Nhân dân đã để lại vốn văn hoá
thinh thần- văn hoá dân gian vô cùng phong phú.
++ Đoạn thơ sử dụng thể thơ tự do, giọng thơ trữ tình, chính luận; lời thơ
chiêm nghiệm, đúc kết chân lí, đưa bạn đọc trở về
với không gian của ca dao, thần thoại…đã làm nên
vẻ đẹp hình tượng Đất Nước.
c/ Kết bài:(0,25)
- Tóm lại vấn đề đã nghị luận
- Cảm nghĩ của bản thân về vẻ đẹp hình
tượng Đất Nước trong thơ Nguyễn Khoa Điềm.
|
(4.00)
|
||
4. Sáng tạo
Có cách diễn đạt sáng tạo,
thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận.
|
( 0,25)
|
||
5. Chính tả, dùng từ, đặt câu
Đảm bảo quy tắc chính tả,
dùng từ, đặt câu.
|
( 0,25)
|